07.09.2013 – Afgelopen woensdag 4 september is componist en muziekpionier Dick Raaijmakers overleden. Hij werd 83 jaar oud en leed al enkele jaren aan een vorm van Parkinson.
Raaijmakers voerde met collega Tom Dissevelt in de jaren ’50 muzikale experimenten uit op het Natuurkundig Laboratorium van Philips in Eindhoven, het Natlab. Veel van de electronische werd later veelvuldig ingezet als tune, onder meer in de Ad Bouman Top Tien (ABTT) op zeezender Radio Veronica. Uit Het Tunesboek (2007);
Het waren opzienbarende tunes, die werden gemaakt in kamer 306 van het Natuurkundig Laboratorium in Eindhoven-zuid. In opdracht van Philips deden componist Tom Dissevelt en technicus Dick Raaijmakers er in de jaren vijftig experimenten met elektronische muziek. Dat leek Philips een mooie toekomst. Hele orkesten konden verdwijnen, als je met een geluiden-computer elk instrument uit het toetsenbord kon toveren. Met de experimenten was Philips dr. Robert Moog en diens synthesizer jaren voor. In 1956 werd met componist Henk Badings elektronische muziek gemaakt voor het Nederlandse paviljoen op de wereldtentoonstelling in Brussel. Zijn assistent werd Dick Raaijmakers, die nederig aan de lopende band bij Philips was begonnen, hoewel hij was afgestudeerd aan het Haagse conservatorium. Raaijmakers werd de motor achter verdere experimenten. In 1957 maakte hij nagenoeg in z’n eentje met oscillators en toongeneratoren ‘Song of the second moon’, een ingenieus bouwwerk van effecten en melodietjes, in tientallen montages aan elkaar geplakt. Om copyright-redenen mocht hij van Philips z’n eigen naam niet voeren en bedacht Kid Baltan als pseudoniem (zijn voornaam Dick en Natlab omgekeerd). Jarenlang gaven de Philips-mensen de plaatjes in het buitenland als relatiegeschenk weg, om maar van de stapels in het depot af te komen. Ironisch genoeg zorgde dat voor wereldwijde roem. Het plaatje werd overal ter wereld uitgezonden en op Song of the second moon werd zelfs ballet gedanst. De songs werden een voorbeeld voor vele latere grootheden, vooral in Amerika. ‘Deze twee mannen opende voor mij de deur’, zegt Jean-Jacques Perrey, die met Gershon Kingsley zelf een virtuoos producer van elektronische muziek werd. Ook zeezender Veronica gebruikte de Baltan-muziek intensief, nadat technicus Adje Bouman op de Philips-opleidingsschool de plaat had gevonden. Aanvankelijk had Raaijmakers er de pest over in, toen Philips Dissevelt in 1958 bij de experimenten betrok. Hij was bassist/arrangeur bij The Skymasters, deed de arrangementen van de veelgeprezen (Philips) lp ‘The Cool Voice of Rita Reijs 2’ (en trouwde haar zuster Rina). De samenwerking pakte echter zeer goed uit. Dissevelt logeerde soms weken in Raaijmaker’s ouderlijk huis in het witte dorp van Eindhoven, waar de Philips-ingenieurs woonden. In 1989 stierf hij, als vergeten en getekend man, die nog jaren had getoerd met Sonneveld en Toon Hermans. ‘Hij was erg somber van aard’, zei Rina Dissevelt in 2002 over haar echtgenoot op de 4-cd-box die Basta Music in 2004 van het werk uitbracht: ‘Maar kijk eens hoe gelukkig hij er op foto’s in het Natlab uitziet. Hij was geïrriteerd als hij dan thuis wat liet horen en ik als reactie zei dat ik er geen enkele melodie in kon ontdekken’. Raaijmakers is één van Nederlands’ meest experimentele componisten gebleven. Hij fabriceerde ‘geluidsproducerende installaties’, waarbij trillingen uit luidsprekers stalen kogels of metalen plaatjes lanceren, die weer tegen de speaker botsen en voor nieuwe versterkte trillingen zorgen. Zo ontstaat een eigen dynamiek en wordt een componist overbodig. De installaties zijn onder meer in het Stedelijk Museum in Amsterdam geëxposeerd.